نقش آب در ورزشكاران
نقش آب در بدن
شما بدون غذا چند هفته، بدون آب چند روز و بدون اكسيژن چند دقيقه مي توانيد زنده بمانيد، به عبارت ديگر به جز اكسيژن آب مهمترين عنصريست كه در بدنمان داريم .
بدن شما از 70- 55 درصد آب تشكيل شده و تقريباً 90- 80 درصد خون را آب تشكيل مي دهد. آب تقريباً در تمام روندهاي حياتي بدن دخيل است. كمبود آب مي تواند به تغييرات ذهني و فيزيكي منجر شود. آب نقش هاي زير را ايفاد مي كند:
با شستن سمومي كه در طي زندگي عادي توليد مي شود، بدن را پاك مي كند .
زندگي مفاصل را تامين مي كند .
پوست را از خشكي محافظت مي نمايد .
هيدراسيون احشاء داخلي را حفظ مي كند .
دماي بدن را كنترل مي نمايد .
وقتي بدن گرم مي شود، آب به شكل عرق از پوست دفع مي گردد. اين مساله خوب است چرا كه عرق از پوست شما تبخير مي شود و بدن شما سرد مي شود. در واقع يك Air-Conditioner در بدن شما وجود دارد ولي براي اينكه اين سيستم به كار خود ادامه دهد، نياز به جبران آب از دست رفته بدن داريد. اگر به اندازه كافي و در حد جبران عرق از دست رفته آب ننوشيد، خون غليظ شده و جريان خون كند مي شود اين امر باعث مي گردد كه فشار بر روي قلب وارد شود. در صورتي كه كمبود مايع زياد باشد، بدن شما به اندازه كافي آب براي توليد عرق ندارد. در اين نقطه درجه حرارت بدن مي تواند تا حد خطرناكي بالا برود .
وجود اينكه فرد بزرگسال با جثه متوسط در روز حدود 2 ليتر آب از دست مي دهد، يك ورزشكار ممكن است در ظرف يك ساعت ورزش شديد قريب به 3 ليتر آب از دست بدهد. در صورتي كه اين مايعات از دست رفته جايگزين نشوند، ممكن است دهيدراسيون عارض گردد .كم آبي با دهيدراسيون يك اثر منفي و شديد روي كارايي ورزشي دارد. در واقع حتي هيدراسيون خفيف تا حد يك درصد كاهش وزن بدن مي تواند با ايجاد سرگيجه، سردرد و زمان عكس العمل كندتر باشد و مي تواند بر خطر گرمازدگي بيافزايد .
در صورت عدم درمان، دهيدراسيون بدتر مي شود و مي تواند كشنده باشد. مراقب علايم زودرس هشداردهنده در خودتان و هم تيمي ها باشيد تا از دهيدراسيون اجتناب شود. در صورتي كه هر يك از اين علائم را مشاهده كرديد، به مربي خود اطلاع دهيد يا مراقب طبي فوري طلب كنيد .
تشنگي
سئوال اينست كه آيا احساس تشنگي هميشه با آغاز كم آبي همراه است؟ پاسخ اين است، نه هميشه در بسياري موارد ورزش واقعاً واكنش تشنگي را مختل مي كند. به هنگام ورزش شما مقدار زيادي آب را قبل از احساس تشنگي از دست مي دهيد و قبل از اينكه بطور كامل كم آبي شما جبران شود احساس تشنگي از بين مي رود. بنابراين براي تامين نيازتان به آب نمي توانيد به حس تشنگي اكتفا كنيد. به عنوان يك ورزشكار، لازم است كه بطور آگاهانه بيش از آنچه كه دوست داريد آب بنوشيد، مصرف كنيد، بويژه زماني كه در گرما ورزش مي كنيد .
ميزان مصرف مايعات در ورزشكاران
بنا به همه دلايل فوق، ورزشكاران لازم است كه آب يا ساير نوشابه ها را قبل، در طي و بعد از ورزش مصرف كنند .
قبل از ورزش: يك يا دو ليوان مايعات را دو ساعت قبل از مسابقه يا تمرين بياشاميد تا اطمينان حاصل كنيد كه بخوبي هيدراته شده ايد. پانزده دقيقه قبل از شروع ورزش يك ليوان ديگر نيز بنوشيد .
در طي ورزش: در طي ورزش براي جايگزيني مايعات از دست رفته و اجتناب از گرماي بيش از حد هر 20- 15 دقيقه، 180- 120 سي سي مايعات بنوشيد، مايعات سرد بهتر است چرا كه به سرعت جذب مي شوند و حرارت مركزي بدن را سريعتر پايين مي آورند .
پس از ورزش: اين نكته كه پس از انجام ورزش به مصرف مايعات ادامه دهيد حائز اهميت است كه جبران كم آبي بدن زمان مي گيرد. براي اطمينان از اينكه به اندازه كافي آشاميده ايد، خودتان را قبل و بعد ورزش توزين كنيد، به ازاي هر 5/0 كيلوگرم كاهش وزن حداقل 500
سي سي آب مصرف نماييد. اين اشتباه را نكنيد كه وزن كاهش يافته در ورزش مربوط به چربي است، چرا كه چربي به تدريج از دست مي رود و در مقياس چند روز، مشخص نخواهد شد. تقريباً تمام كاهش وزن طي ورزش از منشاء آب مي باشد .
تغذيه قبل از ورزش
غذاي به موقع قبل از تمرين اهداف مختلفي دارد. تغذيه مناسب قبل از تمرين بايد:
- از پائين آمدن قند خون در حين تمرين جلوگيري مي كند .
- سوخت را براي بالا نگه داشتن ذخيره گليكوژن عضله تامين مي كند .
- شيره معده را جذب و از گرسنگي جلوگيري مي كند .
- باعث اعتماد به نفس در كسب توانائيهاي ورزشكار گردد .
بسيار حائز اهميت است كه به ورزشكاران يادآوري نمائيد كه روزه گرفتن و امتناع از غذا قبل از ورزش موجب تضعيف عملكرد و كاهش جرات و جسارت مي گردد و به جز مواقع روزه ديني، روزه گرفتن توصيه نمي شود .
غذاي قبل از ورزش بايد پركربوهيدرات، كم چربي و زود هضم باشد. رژيم پركربوهيدرات با شاخص گليسميك بالا يك ساعت قبل از تمرين، ممكن است اثرات منفي بر عملكرد ورزشي داشته باشد زيرا افزايش سريع قند خون باعث آزاد شدن انسولين زياد مي شود كه منجر به هيپرگليسمي و همچنين مانع بسيج چربي ها از بافت چربي مي شود كه هر دو مورد باعث تخليه و تحليل سريع ذخاير كربوهيدرات ها
مي گردد. در مقابل، مصرف كربوهيدرات با گليسميك پائين اين مشكلات را نداشته و در هنگام ورزش گلوكز قابل دسترسي از طريق دستگاه گوارش ايجاد مي گردد. بنابراين عموماً قبل از فعاليت غذاهايي با GI پائين مي شود .
جدول 1- 5 : كربوهيدرات، كالري، شاخص گلوسيميك غذاهاي مصرفي
غذا |
كربوهيدرات (گرم) |
كل كالري |
GI |
اسپاگتي/ ماكاروني/ رشته
(1 فنجان) |
40 |
200 |
متوسط |
برنج سفيد/ قهوه اي(1 فنجان) |
35 |
160 |
متوسط |
برنج نيمه پخته
سيب زميني(1 عدد) |
55 |
240 |
پائين
بالا |
سبزيجات نشاسته دار |
15 |
65 |
|
كدو زمستاني2/1 فنجان |
|
|
|
هويج(1 عدد متوسط) |
10 |
60 |
|
نخود سبز(2/1 فنجان) |
10 |
60 |
|
سس گوجه فرنگي(2/1 فنجان) |
10 |
80 |
|
لوبيا پخته(2/1 فنجان) |
50 |
230 |
پائين |
عدس(1 فنجان) |
50 |
230 |
|
لوبيا چيتي(1 فنجان) |
28 |
140 |
|
سوپ لپه |
35 |
220 |
|
نانها |
|
|
متوسط |
نان گندم(2 تكه) |
25 |
150 |
|
نان شيرمال(1 عدد بزرگ) |
60 |
280 |
|
كلوچه انگليسي |
25 |
130 |
|
فيزيولوژي گرم كردن بدن :
يكي از مهمترين مبحث هايي كه در يك دوره تمرين يا بهتر بگوييم در يك جلسه تمرين بايستي رعايت گردد گرم كردن بدن است چنانچه در فيزيولوژي ورزش ديديم كه هر فرد ورزشكاري بتواند طوري بدنش را گرم نمايد كه به راحتي خون و اكسيژن به عضلات برساند آن فرد در آن جلسه تمرين بهتر عمل خواهد نمود چون خون و اكسيژن به عضلات برساند آن فرد در آن جلسه تمرين بهتر خواهد نمود چون خون فرد ورزشكار داراي اكسيژن سرشار بوده و استرس سلول عضلاني قرار خواهد گرفت و نمي گذارد اسيدلاكتيك در عضله جمع شود و باعث درد آن ناحيه گردد .
در بالا بردن درجه حرارت توسط گرم كردن بدن دستگاه تنفس و عضلات تنفس بيشتر درگير هستند به ديافراگم كه يكي از مهمترين عضلات در تنفس است خون و اكسيژن بيشتري رسيده در نتيجه باعث بهبودي در تنفس فرد ورزشكار مي شود .
فيزيولوژي سرد كردن بدن :
پس از تمرينات متناوب چه به مدت طولاني يا كوتاه سرد كردن بدن بايد صورت بگيرد. سرد كردن بدن در جلسه بعدي تمرين بسيار بسيار موثر است. كساني كه پس از يك جلسه تمرين يك دفعه تمرين را قطع مي كنند در واقع با افت ناگهاني ضربان قلب مواجه مي گردند و باعث مي شوند كه اسيدلاكتيك كه بر اثر فشار تمرين حاصل شده است و در بدن باقي بماند. اسيدلاكتيك باعث گرفتگي حاد و يا تاخيري شده است يعني اينكه اسيد موجود در خون كه بايستي به كبد برده شود تا در آنجا شكسته شده و تبديل به كليكوژن شود كه يا به صورت چربي در آيديا در مصرف عضله ديگري قرار گيرد انجام نشده و در عضله به صورت توده اي از اسيد درآيد و از كارايي عضلاني بكاهد ولي اگر با استراحت فعال انجام پذيرد اين گونه نخواهد شد و خون اسيدلاكتيك را به كبد برده و در آنجا آن را تجزيه خواهد نمود .
بهترين راه برگشت به حالت اوليه استراحت به صورت فعال خواهد بود به اين ترتيب كه فرد به جاي اينكه يك دفعه پس از تمرين بايستد با راه رفتن و انجام حركات كششي و ورزشهاي سبك ضربان قلب را كند كرده و سپس تمرين را قطع مي كند .
قلب و تمرينات : فعاليت جسماني انسان تحت تاثير قلب محدود مي گردد و علتش اين است كه اين قلب انسان است كه با پلمپ خون، اكسيژن را به سلولهاي بدن مي رساند. مواد زائد داخل بدن ي مصرف مانند دي اكسيد كربن و غيره نيز از اين طريق خون از بدن خارج مي گردد .
قلب از سه لايه تشكيل شده است: اندوكارد، اپي كارد و ميدوكارد كه ترتيب لايه داخلي، لايه مياني و لايه بيروني را شامل مي شود. سيستم عصبي قلب بر خلاف عضلات سيستم حركتي است. عضله قلب معمولاً تحت قلب برخلاف عضلات سيستم حركتي است. عضله قلب معمولاً تحت كنترل ارادي نيست. بافت عضلاني قلب خاصيت بخصوص به نام اتوريتمي سيتي، (Authorheytamicity) دارد. به اين معني كه براي انقباض احتياج به محركه عصبي ندارد. انقباض قلب واسطه امواج و گره هاي سيسنوسي بطني حاصل مي گردد. اين است كه مي گويند قلب ضربان خواهد داشت .
گردش خون قلب : قلب داراي چهار حفره است. دهليزهاي راست و چپ و بطن هاي راست و چپ كه تمام در حدود 400 گرم وزن خواهد داشت. شايع ترين مفاصلي كه دچار شكستگي رباط ها مي شوند مفاصل مچ پا و زانو هستند. بايد به درد حساسيت موضعي و تورم اطراف مفصل دقت كرد. هر حركت مي تواند موجب افزايش خونريزي در موضع آسيب و تشديد ضايعه گردد .
ورزشكار را در يك موقعيت راحت قرار دهيد و ناحيه آسيب ديده را بي حركت نگهداريد. به مدت 20 دقيقه از كمپرس آب استفاده كنيد.
در مواقعي كه از يخ استفاده نمي كنيم عضو آسيب ديده را بانداژ كنيد. اين بانداژ از تورم بيشتر آن جلوگيري مي كند .
دوران بهبودي كامل از آسيب پيچ خوردگي حداقل 6 هفته مي باشد .
در موارد آسيب جدي نياز به عمل جراحي مي باشد .
كوفتگي :
كوفتگي در حقيقت خونريزي داخل عضله به دليل ضربه است. در اين آسيب پوست محل پاره شده و خون به داخل عضله و زير پوست گسترش مي يابد و چند ساعت بعد از آسيب پوست محل آسيب ديدگي كبود مي شود .
درمان هاي اوليه :
عضو آسيب ديده را بالا و بي حركت نگهداريد .
از يخ براي كاهش خونريزي در محل آسيب ديده استفاده كنيد .
بانداژ عضو آسيب ديده .
مصدوم سريعاً به بيمارستان منتقل گردد .
بر مبناي محل آسيب طول دوران بهبودي بسيار متغير است .
مفاهيم اساسي در علم تمرين و آمادگي جسماني
امروزه كساني كه به گونه اي با ورزشكاران سرو كار دارند به خوبي مي دانند كه بهره گيري از زحمات توان فرساي ورزشكار و مربي به پيروي از اصول علمي و انضباط و جديت در بكارگيري يافته هاي علمي وابسته است .
بنابراين نوشته حاضر با هدف كمك به مربيان و ورزشكاران شيفته ي پيشرفت و موفقيت، با يك ساختار كاربردي و در همان حال ساده براي انتقال برخي مفاهيم علم و تمرين و آمادگي جسماني تهيه شده است .
آشكار است كه با توجه به گستردگي موضوعات آمادگي جسماني و علم تمرين، پرداختن به همه ي مفاهيم امكان ندارد. بنابراين منتخبي از مفاهيم براي شما برگزيده شده است و هر مفهوم نيز به صورت گذرا بررسي شده .
اميدواريم بسط و تحليل مفاهيم در جزوات ديگري انجام شود. روشن است كه تاييد اين نوشتار با بحثهاي گروهي (در كلاس هاي تخصصي و جلسات مشورتي) دو چندان خواهد شد .
مفهوم اول، علم تمرين
علم و تمرين زاييده ي همه ي اطلاعات علمي درباره ورزش و تمرين است. اين اطلاعات همراه با تجربه و دانش مربي ورزشكار، به مربي كمك مي كند تا برنامه تمريني موثري براي بالا بردن سطح آمادگي ورزشكار طراحي و اجرا كند .
بهتر آنست كه همگي به مفاهيم زير توجه كنيم و آنها را به كار بنديم :
1- علوم تمرين: براي تحقق اهداف تمرين، بايد يافته ها و فن هاي چند شاخه از علم را به كار گرفت، تغذيه، روان شناسي، مديريت، فيزيولوژي، بيومكانيك و بيوشيمي، ... بنابراين علوم تمرين، يعني در مجموعه دانش هايي كه براي رسيدن ورزشكار به اوج عملكرد مورد نياز است. مربي بايد با علوم تمرين آشنا باشد و تا حد امكان از يافته هاي آنها بهره گيرد، ولي انجام دادن وظيفه ي متخصص تغذيه، روان شناسي يا ديگر متخصصان را كسي از او انتظار ندارد .
2- طرح برنامه تمرين: براي تحقق اهداف تمرين بايد برنامه اي نوشت كه در آن هر چه مربوط به افزايش توانايي هاي جسماني، مهارتي و رواني ورزشكار است، منظور شده باشد، امكان ارزيابي ورزشكار را نيز فراهم مي كند و به اوج عملكرد ورزشكار در مسابقه بينجاميد. امروزه در ايران علم تمرين را بيشتر به جاي طرح تمرين به كار مي گيرند .
3- بدنسازي و آمادگي جسماني: بخشي از آمادگي ورزشكار كه در برنامه نيز پيش بيني مي شود، بهبود عواملي چون قدرت، سرعت، استقامت و ... است، اين مفهوم بخشي از علوم تمرين است و نه همه آن كه پيشتر به آن پراخته شد .
مفهوم دوم، آمادگي
توانايي سازگاري با يك رفتار مشخص سازگاري ناميده مي شود. يك برنامه ي منظم تمرين كه مبناي علمي داشته باشد، چارچوبي براي آمادگي ورزشكار است. بنابراين علم تمرين مي تواند مكمل دانش مربي براي كمك به او در طرح برنامه هاي آمادگي ورزشكاران در هر سطح باشد. پيشرفت هاي ورزشي در گرو رسيدن به سطح بالاتر آمادگي است و هدف علم تمرين، افزايش آمادگي با طراحي برنامه ي مناسب تمرين است .
مفهوم سوم، تمرين
اين مفهوم به فعاليت منظم و برنامه داري گفته مي شود كه با هدف بهبود عملكرد ورزشكار انجام مي شود. در واقع تمرين انجام فعاليت هايي است كه قابليت سازگاري بدن در برابر فشارهاي وارد شده را به تدريج و پيوسته افزايش مي دهد با اين تعريف تمرين فرايندي تدريجي و آهسته است. و در آن هيچ گونه تعجيلي مجاز نيست. اگر تمرين به خوبي انجام شود به تغييرات آشكاري در بافتها و دستگاههاي بدن مي انجامد كه آن نيز خود به بهبود عملكرد در ورزش خواهد انجاميد .
براي بيان دقيق مفهوم تمرين بايد به نكات زير توجه داشت :
1- تمرين بايد موجب توسعه ي همه سويه شود، يعني استقامت، قدرت، سرعت، انعطاف و هماهنگي را بيشتر كرده و بدن ورزشكار را از توسعه اي هماهنگ برخوردار سازد. اين ويژگي به عنوان شالوده ي عملكرد بهتر همه ي ورزشكاران در رشته هاي گوناگون شناخته مي شود و براي همه ي آنها است .
2- تمرين بايد موجب توسعه ي بدني ويژه ي هر رشته ورزشي شود، يعني موجب پيشرفت عوامل گوناگون آمادگي شود كه هر رشته ورزشي خاص به آنها نياز دارد. در هر رشته ي ورزشي خاص چه عواملي هستند ؟
قدرت مطلق يا نسبي توده ي عضلاني يا انعطاف؟ ... ؟ اين ويژگي تمرين موجب مي شود كه ورزشكار توانايي اجراي آسان و روان همه ي حركات ويژه ي رشته ي مورد نظر خود را بدست آورد .
3- تمرين بايد توانايي اجراي همه ي فنون لازم را افزايش داده يك اجراي مناسب همراه با بهره وري، بيشترين سرعت ممكن، بالا سطح تولي نيرو، كمترين اثر پذيري از شرايط ناخواسته و صحيح ترين حركات را ممكن كند .
4- تمرين بايد عامل تاكتيك را نيز فرا گيرد، يعني مناسب ترين تاكتيك را كه بر خواسته از توانايي هاي هر ورزشكار است شامل مي شود و همچنين راهكار ورزشكار را براي رو به رو شدن با شرايط مسابقه بهينه كند، بنابراين در طول تمرين، به راهكارهاي گوناگوني مي توان توجه كرد كه با در نظر گرفتن اهداف ورزشكار، استفاده خواهند شد و به تكامل خواهند رسيد .
5- تمرين بايد ابعاد رواني را نيز در بر گيرد، زيرا براي بهبود عملكرد و اجراي ورزش، آمادگي رواني ورزشكار نيز لازم است. عواملي چون بهبود انضباط، پشتكار و پايداري، خواستن، اعتماد به نفس، انگيزه و ميل و رغبت بخشي از تمرين به شمار مي آيد .
6- تمرين بايد توانايي گروهي را در نظر بگيرد. يعني در ورزشهاي گروهي آمادگي گروهي هدف تمرين است. هماهنگي در آمادگي بدني، فني و تاكتيكي گروه نقش اصلي را در موفقيت داراست .
7- تمرين بايد ارتقاي سطح بهداشت و سلامتي هر ورزشكار را به همراه داشته باشد. آزمايشهاي پزشكي، تناسب شدت تمرين با توانايي هاي هر ورزشكار و زمان كافي بازيافت، به تمرين مربوط هستند و سلامت ورزشكار و تمرين پيوسته را تضمين مي كنند .
8- تمرين بايد مانع آسيب ديدن ورزشكار شود و با نكات زير امكان صدمه ديدن را به حداقل برساند، افزايش انعطاف تا حد نياز، تقويت عضلات و تاندونهاي و رباط ها به ويژه در مراحل ابتدايي تمرينات مبتديان، و افزايش قدرت و خاصيت ارتجايي عضلات تا جايي كه هنگام حركات پيش بيني نشده نيز خطر بروز صدمات به پايين ترين سطح ممكن برسد .
9- تمرين بايد دانش نظري ورزشكار را نيز افزايش دهد و آگاهي ورزشكار را از مباني فيزيولوژيكي و رواني تمرين، تغذيه و بازسازي منابع به حد كافي برساند .
هدف تمرين افزايش آمادگي ورزشكار است. در برنامه تمرين، حركات و فعاليت هاي گوناگوني گنجانيده مي شوند كه براي هر يك از
رشته هاي ورزشي خاص مهم هستند. بنابراين براي افزايش عملكرد ورزشكار و به اصلي تمرين بايد به توانايي اندامهاي فعال، عوامل فني و تاكتيكي و همچنين عوامل رواني باشد .
روانشناسي در ورزش
بخش اول (ضرورت روانشناسي ورزشي)
آيا مي دانيد علت اينكه وزنه برداري در رده تيم ملي اعزامي به المپيك وقتي روي صحنه مي رود فراموش مي كند به دستان خود گچ مخصوص بزند چيست ؟
آيا مي دانيد علت اينكه تكواندو كاري در رده تيم ملي اعزامي به المپيك وقتي روي تشك مسابقه مي رود فراموش مي كند كلاه مخصوص خود را بر سر گذارد چيست ؟
آيا مي دانيد علت اينكه دوچرخه سواري در رده تيم ملي اعزامي به مسابقات آسيايي وقتي در ابتدا خط استارت قرار مي گيرد چنان پاهايش مي لرزد كه نمي تواند روي پنجه ركاب دوچرخه نيرو وارد كند و از مسابقه باز مي ماند چيست ؟
مسلماً پاسخ شما شامل توضيح مسائل فني اين رشته هاي ورزشي نيست و بر روي كلمه اضطراب متفق القول هستيد .
اضطراب يكي از مهمترين مسئله هايي است كه انسان با آن دست به گريبان است. بخصوص زماني كه پاي رقابت در ميان باشد. در اكثر كتابها و مقالات بيشتر به مسائل تخصصي رشته هاي ورزشي توجه شده است .
اما آيا مي دانيد طبق تحقيقات به عمل آمده بسياري از عدم موفقيت هاي ورزشي ريشه در علل رواني دارد .
از آن رو تصميم گرفتيم تا با طرح سلسله مقالات روانشناسي و آموزشي اضطراب، نقش كوچكي در موفقيت هاي آتي ورزشكاران شطرنج باز ايران عزيزمان داشته باشيم .
روانشناسي ورزشي
روانشناسي علم مطالعه رفتار انسان و روانشناسي ورزشي مطالعه رفتار ورزشي و كاربرد يافته هاي روانشناسي براي بهبود عملكرد و ارتقاء تندرستي است. از حوزه هاي مهم مورد مطالعه روانشناسي ورزشي كه به ويژه در آمادگي قهرمانان كاربرد دارد، آمادگي رواني براي عملكرد است كه ورزشكار را براي مسابقه آماده مي سازد .
مركز روانشناسي ورزشي
مركز روانشناسي ورزشي آكادمي ملي المپيك و پاراالمپيك، فرصتي را براي ورزشكاران تيم هاي ملي فراهم مي سازد تا در كنار تقويت عوامل جسماني و فني به تقويت آمادگي رواني در رشته ورزشي خود بپردازند و توانايي هاي خود را در همه ابعاد تكامل بخشند .
اين مركز برنامه هايي را براي كمك به ارتقاء عملكرد ورزشكاران تيم هاي ملي طراحي نموده است كه در سال جاري به اجرا خواهد گذاشت. اين برنامه ها شامل برگزاري دوره هاي آشنايي با روانشناسي ورزشي براي مديران، مربيان و ورزشكاران تيم هاي مختلف، برگزاري جلسات مشاوره فردي و گروهي با ورزشكاران تيم هاي ملي و ارائه تمرينات و توصيه هاي روانشناختي براي بهبود آمادگي رواني و ارتقاء عملكرد ورزشي است .
آمادگي رواني چيست؟
همه ما با مراجعه به حافظه خود مي توانيم. لحظاتي را در مسابقات ورزشي به خاطر آوريم كه تيم يا ورزشكاري با وجود آمادگي كامل جسماني و فني، به دليل شرايط نامناسب رواني از ارائه بهترين عملكرد خود ناتوان مانده است .
ضعف آمادگي رواني در ورزشكاري كه آمادگي جسماني مطلوب دارد، به مثابه اتومبيل آماده و پر سرعتي است كه راننده اي ناشي و نا آماده در آن نشسته باشد .
هر قدر هم كه جسم آماده و ورزيده باشد، اگر ذهني كه آن را هدايت مي كند فاقد ورزيدگي و آمادگي باشد جسم به درستي هدايت نخواهد شد .
احتمالاً در 30 سال پيش، واژه آمادگي جسماني براي مربيان و ورزشكاران قدري نامفهوم بوده است، اما امروزه در پاسخ به مفهوم آمادگي جسماني، بي درنگ عوامل متشكله آمادگي جسماني مانند : قدرت، استقامت و ... به ذهن خطور مي كند. همانطور كه آمادگي جسماني مستلزم صرف زمان كافي براي تمرين و تقويت عوامل آن است، آمادگي رواني نيز از عواملي همچون مهارت در توجه، مهارت در كنترل اضطراب و استرس، حفظ انگيزش، حفظ و افزايش اعتماد به نفس و ... تشكيل مي شود. رسيدن به آمادگي رواني نيز به مرور و با صرف زمان و امكان پذير مي شود و مستلزم اينست كه مديران و مربيان آگاه چنين فرصتي را براي ورزشكاران فراهم آورند .
ضرورت آمادگي رواني
بسكتباليستي كه در تمرين همه پرتاب هاي پنالتي را تبديل به گل مي كند، چه مي شود كه در مسابقه از به ثمر رساندن يك پنالتي ناتوان مي ماند؟ آيا وضعيت او با تمرين جسماني و مهارتي بيشتر، بهتر خواهد شد؟ بعيد به نظر مي رسد، زيرا او مهارت لازم را دارد و اين را در تمرين نشان مي دهد، ممكن است مشكل او ناتواني در حفظ توجه و كنترل اضطراب ناشي از هيجان مسابقه باشد. اين مسئله با هدايت وي به سمت تمرينات توجه و تمركز و يا مهارت كنترل اضطراب قابل حل است و گرنه انجام تمرينات جسماني بيشتر، مشكل او را حل نخواهد كرد .
امروزه، قهرمانان سطوح عالي و المپيك بخشي از زمان تمرينات خود را صرف تمرينات آمادگي رواني مي كنند. در بسياري از رشته هاي ورزشي، تا 10 نفر اول مسابقات جهاني، به لحاظ فني و جسماني در يك سطح اند و آنچه نفرات برتر را متمايز مي سازد، آمادگي رواني آنهاست (تفاوتي كه ايجاد تفاوت مي كند) . در دنياي امروز رقابت ديگر فقط بر سر تكنيك برتر نيست، ورزشكاري پيروز است كه از آمادگي رواني بالاتري برخوردار باشد .
نكات مهم هنگام تمرين براي كاهش وزن :
1- براي از دست دادن اضافه وزن عجله نكنيد .
2- با افراد ورزشكار تمرين نكنيد .
3- خيلي آهسته شروع كنيد و به تدريج بر شدت تمرينات بيفزائيد .
4- به مسافت طي شده فكر نكنيد .
5- اندازه گيري دائمي وزن را كنار بگذاريد .
6- كار كردن ورزش محسوب نمي شود .
7- بلافاصله قبل و بعد از غذا ورزش نكنيد .
8- از دويدن در زمين هاي سفت مثل آسفالت با كفش نامناسب خودداري نمائيد زيرا اثر سوئي را بر مفاصل زانو، مچ پا، ديسك هاي بين مهره اي خواهد گذاشت كفش هاي كتاني كه تخت آنها نازك است براي دويدن اصلاً مناسب نيستند. تخت كفش بايد ضخيم و نرم باشد تا نيروهاي وارده از زمين به پا را جذب كند .
محاسبه وزن مطلوب :
وزن مطلوب وزني است كه در آن مقدار چربي در حداقل بوده كه بستگي زيادي به اندازه اسكلت فرد دارد وزن مطلوب با افزايش توده عضلاني تغيير مي كند. در اين شرايط وزن فرد ممكن است از حد معمول بالاتر باشد. درصد چربي در افراد مختلف متفاوت است جدول زير افراد را با توجه به درصد چربي بدن طبقه بندي مي كند .
روشهاي بسيار پيچيده و همچنين روشهاي ساده اي براي محاسبه درصد چربي وجود دارد. ساده ترين روش استفاده از متر نواري مي باشد. در اين روش محيط دور كمر (از ناحيه ناف) محيط سينه (از ناحيه نوك پستانها) و محيط بازوي راست در حجيم ترين ناحيه در زاويه 90 درجه آرنج، به سانتيمتر اندازه گيري مي شود. با استفاده از جدول زير ضرايب مربوط به اندازه گيري را در فرمول قرار داده درصد چربي را محاسبه كنيد: (ضريب دور بازو + ضريب دور سينه) – ضريب دور كمر = درصد چربي
پس از محاسبه درصد چربي، عدد بدست آمده را در وزن بدن ضرب كرده
دوپينگ
مصرف مواد محرك به منظور افزايش قابليت هاي انسان موضوع جديدي نيست و از قديم الايام نژادهاي مختلف به طرق گوناگون از دوپينگ استفاده مي نمودند. يونانيان باستان از دانه Sea Same و هنديان از برگهاي كاكائو به منظور دوپينگ استفاده مي نمودند. امروز نيز داروهاي متفاوتي به منظور فوق استفاده مي شود. در سال 1960 (المپيك رم) دوچرخه سوار دانماركي در اثر مصرف داروهاي محرك درگذشت در سال 1968 بسكتباليست فرانسوي به خاطر مصرف انفتامين درگذشت و در سال 1967 دوچرخه سوار فرانسوي و انگليسي بعد از مصرف مواد فوق درگذشتند. جهت كنترل استفاده از داروهاي محرك كميته اي در بازيهاي المپيك شروع به كار كرد كه نام كميته مزبور كميته طبي المپيك بود و در سال 1967 تاسيس شد .
دوپينگ چيست؟
هر عامل مادي كه بتواند يك نيروي كاذب (به معناي فوق توانائيهاي مورد انتظار و عادي) در بدن ايجاد نمايد دوپينگ ناميده مي شود. البته دوپينگ به دو صورت مادي و رواني وجود دارد. در قسمت رواني از روانپزشك استفاده نموده تا بدين وسيله روحيه ورزشكاران را دريك سطح قابل قبول با حذف جريان اضطراب و نگراني حفظ كرد. بطور كلي هر وقت صحبت از دوپينگ مي شود ممكن است افراد تنها به داروها فكر كنند درصورتيكه علاوه بر داروها مواردي از قبيل گرم كردن، اكسيژن اضافي، ويتامين، ماساژ، مواد غذايي و ... جزء دوپينگ محسوب مي شوند اما به علت آنكه راندمان افزايش كار منتج از كاربرد موارد مذكر ضايعات و صدمات جسماني را همانند داروها ندارد استفاده از آنها مجاز شناخته مي شود. حتي موسيقي مي تواند باعث تقويت روحيه يك ورزشكار و ايجاد شرايط روحي مناسب را براي او بكند و فاكتورهاي مخرب ديگر را حذف بكند البته اگر به جا و تناسب مورد اشاره قرار بگيرد .
شناخت افراد دوپينگ كرده
امروزه براي شناخت افراد دوپينگ كرده از تكنيكهاي متفاوتي استفاده مي شود كه متداولترين آن تست روي ادرار ورزشكاران مي باشد كه بعد از مسابقه از آنان گرفته مي شود. در اثر مصرف بعضي از داروها PH خون حالت اسيدي پيا مي كند و ادرار شخص نيز داراي اسيد فراوان مي شود. از طريق فوق به خوبي مي توان فهميد كه شخص از داروهاي انرژي زا استفاده كرده است يا نه، بخصوص اگر فرد آر- دي انفتامين استعمال نموده باشد. ولي اگر فرد استروئيد استعمال نمايد به سختي مي توان تشخيص داد. ممكن است مصرف استروئيد در زمان مسابقه صورت نگيرد. در مورد استروئيد كميته المپيك به اين نتيجه رسيده كه از تغيير وزن افراد مي توان دريافت كه افراد داروهاي محرك استفاده كرده اند يا نه، به همين دليل است كه گاهي پس از پايان مسابقات مدال طلاي قهرماني از او گرفته مي شود و در اختيار قهرمان ديگر قرار مي گيرد .
مطالعات اجتماعي :
در مبحث مطالعات اجتماعي در مقوله ورزش گرايشات و علاقه مندي افراد يك جامعه به رشته هاي ورزشي بررسي مي شود .
با بررسي رفتارهاي اجتماعي 2 مسئله قابل ذكر و بررسي مي باشد .
اول : افرادي كه خود در سطح حرفه اي ورزش نمي كنند ولي علاقه مند و طرفدار نوعي ورزش هستند .
دوم : افرادي كه خود ورزشكارند .
در مورد طرفداران ورزش با تحقيقات و آماري كه در كشور ما به عمل آمده است فوتبال پرطرفدارترين ورزش به شمار مي آيد. البته فوتبال ورزشي است كه در تمام جهان طرفداران خاص خود را دارد و يكي از پربيننده ترين ورزش ها مي باشد .
به طور كلي فوتبال يك ورزش كاملاً شناخته شده در تمام جهان مي باشد. و كمتر كسي است كه با قوانين و نحوه بازي فوتبال بيگانه باشد بخصوص در چند دهه اخير به تعداد علاقمندان و طرفداران اين ورزش به طور قابل ملاحظه اي افزوده شده است .
اوج حساسيت و هيجان در فوتبال، مسابقات جام جهاني مي باشد كه تمامي توجهات را به خود معطوف مي نمايد .
در كشور ما هم اگر بخواهيم پرطرفدارترين ورزش را نام ببريم اولين ورزش نام فوتبال به خود مي گيرد. در اثبات اين مدعي همين بس كه در هنگام برگزاري مسابقات مقدماتي جام جهاني مردم و علاقمندان از يكي دو روز قبل به پشت درهاي ورزشگاه رفته و منتظر مسابقه مي مانند البته واضح و روشن است ورزشي كه طرفداران بيشتري در بين عامه مردم اشته باشد ورزشكاران بيشتري را نيز به خود اختصاص مي دهد. بر همين اساس تعداد ورزشكاران فوتبال نست به ساير رشته ها بيشتر است. پس از فوتبال كشتي نيز از اهميت ويژه اي در بين مردم و ورزشكاران برخوردار است. كشتي يك ورزش ريشه اي و ملي در بين ما ايرانيان است كه ريشه در خون و فرهنگ و مذهب ما دارد. كشتي ورزشي براي اثبات مردانگي ايرانيان است ورزشي است براي به رخ كشيدن غيرت ايراني .
پس از فوتبال و كشتي ورزشهاي توپي دسته جمعي همانند واليبال، بسكتبال و هندبال و همچنين فوتسال از طرفداران بيشتري برخوردار است. در كنار اين ورزش هاي گروهي از ورزشهاي رزمي نيز مي توان نام برد همانند: جودو، تكواندو، كاراته .
با تحقيقات و برسي كه در اين زمينه در شهر مشهد انجام شد و با اطلاعاتي كه از سازمان تربيت بدني كسب شد اولويت بندي طرفداران ورزش در مشهد به شرح ذيل مي باشد. فوتبال اولين ورزش پرطرفدار و مورد علاقه در اين شهر مي باشد پس از آن كشتي و سپس ورزشهاي سالني بمانند هندبال، واليبال، و بسكتبال و ورزشهاي رزمي مانند كاراته، جودو و تكواندو .
البته علاقمندي به بعضي از ورزشها صرفاً از جنبه تفريحي آن مي باشد. همانند استخر و تنيس. شايان ذكر است كه نوع ورزش مورد علاقه، بستگي به شهر و اقليم آن منطقه نيز دارد .